با توجه به گستردگی اخبار در دنیای واقعی و مجازی، شاید برای شما هم این سوال پیش آمده باشد که چطور می‌توان صحت مطالب و اخباری که در توئیتر، اینستاگرام، تلگرام، واتس‌آپ و حتی در سایت‌های مختلف منتشر شده است را نشان داد؟
امروزه بسیاری از سایت‌ها و وب‌سایت‌های معتبر خارجی این کار را انجام می‌دهند اما در حوزه اخبار بین‌المللی، اکنون تنها یک سایت در ایران است که به دنبال این موضوع بوده تا صحت و درستی مطالب و اخبار منتشر شده را تایید کند. این سایت معتبر فکت نامه نام دارد که به دنبال آن است تا صحت و درستی اخبار منتشر شده را آشکار کند.
بسیاری از خبرگزاری‌های داخلی و خارجی، بخشی دارند که این کار را برایشان انجام خواهد داد اما هر خبرگزاری بنا بر استراتژی که دارد ممکن است به صورت روتین و روزانه نتواند آن را انجام دهد، که آیا مطلب مورد نظر صحت دارد یا جعلی بوده؟
به عنوان مثال؛ خبرگزاری‌ها نمی‌توانند مدام چک کنند که آیا خبر منتشر شده در سایت x صحت دارد یا جعلی بوده؟
در این مقاله قصد داریم تا راه و روش‌هایی را که می‌توان با کمک آن به صحت و درستی مطلب و خبری پی برد را با هم بررسی کنیم.
سنجش درستی خبر منتشر شده
در ابتدا باید درباره هر خبر و مطلبی شک کنیم: یکی از عاقلانه‌ترین کارها این است که به همه خبرها و مطالب منتشر شده شک کرد، در واقع اول باید به منبع خبری اعتماد کنید. هرچه اعتماد شما به منبع خبری بیشتر باشد در مقابل میزان شک و تردید شما درباره آن موضوع کاهش پیدا می‌کند.
به چه موضوعاتی مشکوک شویم:
- موارد خیلی عجیب و ادعاهای بزرگ مشکوک‌برانگیز هستند؛ باید به اخباری که ادعاهای بزرگ و خارج از منطق و عقل دارند شک کنید و نباید به راحتی آن‌ها را بپذیرید. بهتر است درباره اخبار عجیب و مشکوک تحقیق بیشتری کنید، بعد از اینکه اطمینان حاصل کردید که اخبار موثق بوده می‌توانید آن را انتشار دهید.
- منابع خبری باید مهم باشند؛ حتما باید چک کنید که این خبر و مطلب از چه منبعی منتشر شده است، آیا این منبع قابل اعتماد بوده؟ آیا این منبع معتبر است یا در دسته منابع زرد و حاشیه‌ای قرار گرفته است؟
- در گوگل جست‌وجو کنید: حتما تیتر خبر را در گوگل جست‌جو کنید تا از صحت و درستی آن آگاه شوید. به هیچ عنوان مطلبی را چشم بسته قبول نکنید، سعی کنید در رابطه با مطلب مورد نظر تحقیق کنید و در این میان هم به شایعات توجه نداشته باشید.
- حواس‌تان به مغالطه‌ها باشد: اخباری که گزافه‌گویی و بزرگی می‌کند قطع به یقین قابل اعتماد نیست و باید دریاره آن تحقیق بیشتری انجام دهید.
- در نقل قول‌ها به حوزه تخصصی افراد توجه داشته باشید؛ اگر در متن خبر نقل قول از شخصی بود باید به نام فرد و اینکه آیا این شخص یک شخص معتبر و به نام است توجه داشته باشید. نباید هر نقل قولی را از هر کسی پذیرفت، در این زمینه باید به تخصص کسی که نقل قول را بیان کرده توجه کنید.
- استفاده از کلمات نامفهوم؛ غلط املایی و آمارهای اشتباه و فریبنده می‌تواند نشان‌دهنده دروغ بودن و زنگ خطر مطلب منتشر شده باشد.
منبع خبر؛ مهم‌ترین بخش خبر
اگر با مطلب و خبری روبه‌رو شدید در ابتدا باید به این موضوع توجه داشته باشید که آیا منبع مورد نظر را می‌شناسید یا خیر؟ ممکن است خبر جعلی بوده باشد پس باید نسبت به منبع منتشرکننده شناخت لازم و کافی را داشته باشید.
- حتما خبر یا مطلب منتشر شده را تا انتها بخوانید، ممکن است تیتر با متن و محتوا خبر همسان نباشد و همین موضوع می‌تواند نشان‌دهنده جعلی بودن و بی‌پایه و اساس بودن خبر باشد.
- قدم بعدی این است که در رابطه با نویسنده تحقیق کنید و تاریخ انتشار خبر یا مطلب مورد نظر را هم مورد بررسی قرار دهید.
- سعی کنید خبر مورد نظر را در منابع دیگری مطالعه کنید، اگر خبر منتشر شده صحت نداشته باشد قطعا نباید در منابع دیگر ذکر شده باشد.
- در انتها حتما لینک‌ها و منابع ارائه شده در خبر را مورد بررسی قرار دهید.
حال در ادامه شما به خواهیم گفت که چگونه می‌توانید در گوگل، توئیتر یا یک سایت خاص تحقیق کنید تا به درستی اخبار یا مطلب منتشر شده برسید.
تکنیک جست‌و جو در گوگل
خب، حال برای اینکه شما ببینید خبر منتشر شده درست است یا نه باید در اینترنت درباره آن تحقیق کنید. اما این تحقیق کردن هم اصول خاص و قواعد مربوط به خود را دارد. شاید در نگاه اول بسیار ساده به نظر برسد اما اگر به نکات مهم آن توجه نکنید ممکن است تحقیق و جست‌وجوی شما بی‌نتیجه بماند و در نهایت به سرانجامی نرسد.
نحوه سرچ کردن در گوگل
با یک مثال ساده می‌خواهیم نحوه سرچ کردن درست و اصولی در گوگل را به شما آموزش دهیم.
- اگر شما به دنبال عبارت دقیق و مشخصی هستید که تنها می‌خواهید در گوگل آن عبارت را سرچ کنید باید به این صورت عمل کنید: عبارت مورد نظر را درون یک گیومه قرار دهید.
(ابتکار عمل) - اگر می‌خواهید کلمه‌ای را سرچ کنید که عبارت مورد نظر را به طور کامل سرچ نکند، باید به این صورت انجام دهید:
ابتکار-فرامرز - اگر می‌خواهید سرچ گوگل عبارت مورد نظر را شامل شود باید به جای – از + استفاده کرد:
ابتکار+فرامرز - اگر می‌خواهید عبارت مورد نظر را سرچ کنید و ببینید شامل چه چیزهایی است بهتر است از علامت * استفاده کنید:
ابتکار*فرامرز - حال می‌خواهید مطالبی را سرچ کنی که حداقل یکی از کلمات عبارت مورد نظر شما در آن به کار رفته باشد: ابتکارor فرامرز
- در این گزینه شما می‌خواهید عبارت مورد نظر را در یک سال مشخص سرچ کنید:
ابتکار ۲۰۱۹..۲۰۲۰ - در این بخش شما می‌خواهید در یک سایت مشخص عبارت مورد نظر خود را سرچ کنید، پس طبق دستور زیر عمل کنید:
ابتکار:siteسایت مورد نظر: ir یا org - ممکن است این عبارت مورد نظر شما در پسوند قرار گرفته باشد:
filetype:pdfابتکار - می‌تواند عبارت مورد نظر در پیوند نیز باشد، در این زمان باید طبق دستور زیر پیش رفت:
ابتکار inurl: - عبارت مورد نظر که می‌خواهید سرچ کنید ممکن است در متن قرار گرفته باشد، در اینصورت باید سرچ خود را بدین گونه انجام دهید:
ابتکار intitle: - ممکن است بخواهید هر عبارت مرتبط با این موضوع که در گوگل وجود دارد را ببینید پس باید با کمک راهنمای زیر عمل کنید:
ابتکار related: - گاهی اوقات ممکن است شما یک شماره مدنظرتان باشد اما میزان مشخص و دقیق آن را به یاد نداشته باشید، بهتر است طبق راهنمای زیر عمل کنید:
(ابتکار around(
نحوه جست‌وجو در توئیتر
اگر می‌خواهید عبارت مورد نظر خود را در توئیتر جست‌وجو کنید باید به چند نکته توجه داشته باشید:
- برای جست‌وجو دقیق بهتر است عبارت مورد نظر را داخل گیومه لاتین قرار دهید.
- برای اینکه یک کلمه عبارت مورد نظر را در سرچ خود دخیل نکنید بهتر است از (علامت منها) بین دو کلمه عبارت مورد نظر استفاده کنید. کلمه‌ای که نباید سرچ شود معمولا بعد از (علامت منها) نوشته خواهد شد.
- برای اینکه سرچ شما حداقل یکی از کلمات عبارت مورد نظر را داشته باشد باید از or در بین کلمات عبارت استفاده کرد.
- اگر سرچ شما دارای بعد سوالی بود باید در انتهای آن از یک علامت سوال استفاده کنید.
- اگر در هشتگ خاصی به دنبال عبارت مورد نظر خود هستید، باید قبل از کلمه مورد نظر یا عبارت از هشتگ استفاده کنید.
نحوه تشخیص سایت جعلی
شاید در حین سرچ کردن مطلب یا خبری این سوال برایتان پیش آمده باشد که آیا این سایتی که شما در حال خواندن مطالب و اخبارش هستید معتبر است؟ برای اینکه بتوانید برای این سوالتان پاسخ درست و منطقی داشته باشید لازم است تا قبل از هرچیزی راه‌های شناسایی و جعلی بودن سایت را بلد باشید.
در ادامه با چند روش آن آشنا خواهید شد:
- اولین نکته‌ای که باید به آن توجه داشته باشید آن است که در ابتدای آدرس سایت باید از کلمه https استفاده شده باشد. این کلمه لاتین نشان می‌دهد که سایت مورد نظر از رمزگذاری برای انتقال اطلاعات و داده‌ها استفاده کرده است و شما را از نفوذ هکرها حفظ می‌کند.
- ممکن است سایت مورد نظر از دامنه سایت‌های معتبر و بزرگی استفاده کند و در نگاه اول شما را گول بزنید. به همین دلیل اگر از یک سایت به یک سایت دیگر هدایت شدید مجدد آدرس سایت را چک کنید.
- یکی دیگر از راه‌های تشخیص سایت‌های معتبر، بررسی نوشتار آن‌ها است. اگر وارد سایتی شدید و دیدید بیش از اندازه نوشتار آن عیب و ایراد نگارشی و املایی دارد، شک نداشته باشید که آن سایت یک سایت غیرمعتبر و جعلی بوده است. معمولا وب‌سایت‌های معتبر تایپ مرحله‌ای دارند و عاری از هرگونه غلط املایی و ایرادهای نگارشی و دستور زبانی هستند.
حال با توجه به مطالب عنوان شده متوجه خواهید شد که باید به چه اخبار و مطلبی اعتماد کرد و راه و روش‌هایی که به شما کمک می‌کند تا صحت اخبار، مطلب و سایت مورد نظر را بشناسید را بیان کردیم.
با تشکر از مطالب خوبتون دوست عزیز