بررسی داده‌محور: سند چشم انداز ۱۴۰۴ در حوزه‌ انرژی

نویسنده: یاسمن حسینی

تنظیم سند چشم‌انداز، نشان‌دهنده‌ی ترسیم تصویری از آینده‌ی کشور است که به بررسی موضوع‌های گوناگون از جنبه‌های مختلف می‌پردازد. به طور کلی، سیاست‌های کلی برنامه چهارم توسعه‌ی جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر امور اقتصادی، امور فرهنگی،علمی و فناوری، امور اجتماعی، سیاسی، دفاعی و امنیتی و امور مربوط به مناسبات سیاسی در روابط خارجی است که در اینجا، تمرکز ما بر روی بخش جزئی از حوزه انرژی (واردات و مصرف انرژی) است.

واردات انرژی، به عنوان درصد کل مصرف انرژی اندازه‌گیری می‌شود. واردات به عنوان تفاوت در استفاده نسبت به تولید (هر دو در تن معادل نفت) محاسبه می‌گردد. اعداد مثبت نشان‌دهنده واردات انرژی و اعداد منفی نشان‌دهنده میزان خالص صادرات انرژی است. به طور کلی ما به بررسی روندها در هفت کشور ایران، هند، چین، فرانسه، آلمان، انگلیس و آمریکا می‌پردازیم. میزان واردات انرژی (درصد مصرف انرژی) از سال ۱۹۶۰ تا ۲۰۱۴ در نمودار یک و جدول یک به شرح زیر است:

همه کشورهای مورد نظر روند وارداتی ثابت متمایل به صفر دارند که این موضوع نشان‌دهنده ثبات در واردات انرژی است. اما ایران در این زمینه تجربه‌های متفاوتی داشته است و از سال ۲۰۱۴ این میزان به صفر رسیده است.

تغییر سالانه مطلق در مصرف انرژی تا سال ۲۰۱۹ در جهان شامل تغییر سالانه مصرف انرژی در یک سال نسبت به سال قبل بر حسب تراوات ساعت (TWh) است که سیر جهانی آن در شکل ۱ نشان داده شده است.

روند آن در کشورهای مورد نظر در نمودار دو عبارتند از:

بر اساس نمودار دو، چین در بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ رکورددار مصرف انرژی بوده است و هند در رتبه دوم آسیا قرار می‌گیرد. اما آمریکا هم جزو کشورهایی است که روند نامنظمی را در این مورد تجربه کرده است ولی انگلیس و فرانسه تقریبا روند منظم‌تری نسبت به بقیه دارند و سیر آن در در جدول دو نشان داده شده است.

میزان تغییرات نسبی این شاخص در آسیا رشد چشمگیری داشته است و در ایران بیشترین مقدار را دارد اما چین در میزان مطلق مصرف انرژی و همچنین در سال ۲۰۱۹ بیشترین مقدار مصرف را داشته است ولی میزان مصرف انرژی در اروپا به خاطر برنامه‌هایی که برای استفاده از سوخت‌های پاک و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای دارند کاهش چشمگیری داشته‌است که تاثیر فراوانی در آینده آنها ایفا می‌کند.