بررسی داده‌محور: ققنوس در قفس؛ احوال گردشگری بین‌المللی در ایران
نویسنده: امین رضا کیفرگیر
صنعت گردشگری یکی از چشمه‌های مهم اقتصادی و فرهنگی بسیاری از کشورهای جهان است. صنعتی که طی دهه‌های گذشته در اکثر نقاط دنیا روند کلی رو به رشدی را تجربه کرده است. شروع خط زمانی اکثر داده‌های رسمی از سال ۱۹۵۰ میلادی است. جایی که اروپا دو سوم تمام گردشگران بین‌المللی را جذب خود می‌کرد و خاورمیانه و آسیا و اقیانوسیه کم‌ترین میزان جذب توریست خارجی را تجربه می‌کرده‌اند (در این مطلب آمار منطقه‌ی خاورمیانه مستقل از آسیا و اقیانوسیه است).
در سال ۱۹۵۰ تعداد کل گردشگران بین‌المللی ۲۵میلیون نفر بوده درحالی که در سال ۲۰۱۸ این رقم به ۴/۱ میلیارد نفر در سال رسیده است. اگرچه این رشد در بیشتر مناطق جهان رخ داده اما یکنواخت نبوده است؛ مثلا با این‌که آمار گردشگرانی که مقصدشان اروپا است به ۵۰درصد از همه‌ی گردشگران کاهش پیدا کرده اما این قاره همچنان مقصد بیشتر مسافران جهان است. از سوی دیگر کشورهای آسیا و اقیانوسیه با خیز تقریبی ۱۷۱هزار درصدی رتبه‌ی دوم گردشگری بین‌المللی جهان را تصاحب کرده‌اند؛ یعنی ۳۴۳ میلیون بازدید کننده در سال ۲۰۱۸. خاورمیانه اما با وجود رشد ۳۲ درصدی خود در سال ۲۰۱۸ با ۶۴میلیون گردشگر بین‌المللی همچنان در رتبه‌ی آخر قرار دارد.
گردشگری در ایران
به صورت کلی گردشگری در ایران نیز با وجود فراز و نشیب‌هایش روند صعودی داشته است. دورترین آمار ایران به سال ۱۹۹۵ برمی‌گردند که طبق آن تنها ۴۲۵هزار گردشگر وارد ایران شده‌اند و آخرین آمار ایران در سال ۲۰۱۹ ورود بیش از ۹ میلیون گردشگر بین‌المللی به ایران را نشان می‌دهد. نکته‌ی جالب این است که نصف این رقم رشد تنها در دو سال آخر یعنی بین سال‌های ۲۰۱۷ الی ۲۰۱۹ اتفاق افتاده است. همچنین طبق آمار سازمان جهانی گردشگری سازمان ملل (UNWTO) بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹ اکثر گردشگران خارجی از راه زمینی وارد ایران شده‌اند.
اگرچه روند گردشگران بین‌المللی ایران صعودی بوده اما به نظر نمی‌رسد که این رشد چندان قابل قبول باشد. کشور همسایه‌ی ایران، ترکیه تنها در سال ۲۰۱۹ پذیرای بیش از ۵۱میلیون گردشگر بوده است. با توجه به آخرین آمار کل گردشگران خاورمیانه متوجه سهم عظیم ترکیه در این منطقه می‌شویم.
گردشگری بین‌المللی در دوران همه‌گیری کووید-۱۹
۲۰۲۰ میلادی بزرگ‌ترین کابوس تاریخ گردشگری بود. کابوسی به مراتب هولناک‌تر از رکود اقتصادی ۲۰۰۸ جهان. اگرچه آمارهای گردشگری بین‌المللی سال ۲۰۲۰ هنوز کامل نشده‌اند اما طبق آمار اولیه‌ی UNWTO منطقه‌ی خاور میانه در بازه‌ی زمانی یک سال، افت ۷۵درصدی گردشگران بین‌المللی را تجربه کرده است. این یعنی ۶۵میلیون نفر سال ۲۰۱۹ به تنها ۱۶میلیون مسافر در سال ۲۰۲۰ رسیده است. بعد از خاورمیانه، آسیا و اقیانوسیه بیشترین آسیب را در حوزه گردشگری بخاطر شیوع ویروس کرونا دیده‌اند.
در ایران نیز آن‌طور که ولی تیموری، معاون گردشگری به ایسنا گفته است در ۹ ماه ابتدایی سال ۱۳۹۹ خورشیدی، ۹۴ درصد کاهش گردشگران خارجی بخاطر شرایط همه‌گیری اتفاق افتاده است. باقی گردشگرانی هم که به ایران آمده‌اند اکثرا جزو گروهی بوده‌اند که برای درمان به ایران می‌آیند.
براساس آخرین گزارش سازمان ملل بازیابی دوباره‌ی صنعت گردشگری به‌ویژه بخش مالی آن بین دو و نیم تا چهار سال طول خواهد کشید. البته انتظار می‌رود که این روند برای کشورهای مختلف متفاوت باشد.
دیتا ژورنالیسم، کلید کشف حقیقت
ست گودین، نویسنده‌ی کتاب‌های مشهور در حوزه‌ی بازاریابی می‌گوید: «هر چیزی را که اندازه‌گیری کنید، بهتر می‌شود» و همین جمله اهمیت اعداد و ارقام را به ما نشان می‌دهد. دیتا ژورنالیسم، یکی از شاخه‌های روزنامه‌نگاری است که برپایه اعداد و آمارها تلاش می‌کند وقایع را دقیق‌تر و صحیح‌تر صحت‌سنجی کند.
